ภูมิบ้านภูมิเมือง : แม่น้ำโขง ภูมิสายธารแห่งชีวิต ๖ ประเทศ โดย พลาดิศัย สิทธิธัญกิจ

ในอาเซียนนั้นมี ๖ ประเทศ ได้แก่ จีน?เมียนมาร์?ไทย ลาว เวียดนาม และ?กัมพูชา ที่เกี่ยวพันกับแม่น้ำโขงเป็นอย่างดี?อาทิตย์นี้ขอตามรอยแม่น้ำโขงไปกับ สำนัก งานสารนิเทศของมณฑลยูนนาน ที่เชิญสื่อมวลชนประเทศภูมิภาคแม่น้ำโขงเยี่ยมเยียนซึ่งกันและกันขึ้น เพื่อสร้างสัมพันธ์ประเทศลุ่มน้ำโขงเดียวกันเป็นครั้งแรก และสำนักงานพัฒนาประชาสัมพันธ์ กรมประชาสัมพันธ์ ได้ นำผู้แทนสื่อมวลชนไทยเข้าร่วมกิจกรรมนี้ด้วย??ความสำคัญของแม่น้ำโขงจึงมี ความหมายต่อชีวิตของผู้คนทุกประเทศ ที่ร่วมกันสร้างวัฒนธรรมแห่งชาติพันธุ์ของตนขึ้นบนแผ่นดินโดยมีสายน้ำจากแม่ น้ำโขงไหลผ่าน
แม่น้ำโขงมีต้นกำเนิดมาจากเทือกเขาหิมาลัย ไหลผ่านมณฑลชิงไห่ ประเทศจีน ผ่านบริเวณที่ราบสูงทิเบต ไหลลงสู่ทะเลจีนใต้ ผ่านประเทศจีน ประเทศลาว ประเทศพม่า ประเทศไทย ประเทศกัมพูชา และประเทศเวียดนาม มีความยาวทั้งหมด ๔,๘๘๐ กิโลเมตร โดยแม่น้ำนี้ไหลยาวอยู่ในประเทศจีน ๒,๑๓๐ กิโลเมตร เรียกว่า แม่น้ำหลานชางเจียง หรือ แม่น้ำล้านช้าง เมื่อสายน้ำไหลผ่านเข้าเขตประเทศเมียนมาร์ และประเทศลาวจึงเรียกว่าแม่น้ำของ หรือ แม่น้ำโขง โดยเป็นเส้นเขตแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศลาว
แม่น้ำโขงต้นกำเนิดจาภูเขาในทิเบตไหลผ่านจีน
ลักษณะสำคัญของแม่น้ำโขงนั้นมีลักษณะแตกต่างกัน บ้างมีตลิ่งสูงชันมากทั้งสองฝั่ง ไหลเลี้ยวเลาะไปตามไหล่เขาบ้างเป็นหาดทรายกว้าง บ้างเป็นเกาะ? กระแสน้ำ?ได้ไหลจากทางเหนือลงสู่ทางใต้ตลอดปี ระดับน้ำในฤดูฝนกับฤดูแล้งจะมีความแตกต่างกันอย่างมาก ความเร็วของกระแสน้ำนั้นขึ้นอยู่กับฤดูกาล แผ่นดินในแม่น้ำโขงเป็นดินทราย และมีเกาะแก่งน้อยใหญ่นับร้อยแห่ง เรียงรายอยู่ตลอดแม่น้ำ ทำให้แม่น้ำโขงได้ไหลผ่านเข้าไปในแผ่นดินของประเทศต่างๆ ๖ ประเทศ คือ จีน เมียนมาร์?ลาว ไทย?เวียดนาม และกัมพูชานั้นมีความเชื่อว่าเป็นแม่น้ำโขงสายนี้ที่มีลักษณะเหมือน “แม่น้ำดานูบ” ในยุโรป ทำให้มีการเรียกว่าแม่น้ำโขงนั้นเป็นแม่น้ำนานาชาติ ซึ่งมี?สมญาเรียกขานกันทั่วไปว่าแม่น้ำโขงนั้นคือ แม่น้ำดานูบตะวันออก

แม่น้ำหลานชางเจียงผ่านประเทศจีนลงใต้
ด้วยเหตุที่ผู้คนสองฝั่งแม่น้ำโขงเฉพาะคนไทย-ลาวนั้นมีความเชื่อเรื่องพญานาค หรืองูขนาดใหญ่ที่มีฤทธิ์มาก นั้นว่า พญานาคได้อาศัยอยู่ในแม่น้ำโขงซึ่งมีตำนานพญานาคที่เกี่ยวข้องกับแม่น้ำโขงตามความเชื่อ คือ ตำนานวังนาคินทร์คำชะโนด ซึ่งมีเหตุอัศจรรย์ทุกวันออกพรรษา คือ ช่วงเวลานี้ได้เกิดปรากฏการณ์บั้งไฟพญานาคกลางแม่น้ำโขง ที่อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคายและบริเวณใกล้เคียง ซึ่งมีผู้ คนและนักท่องเที่ยวให้ความสนใจกลายเป็นธุรกิจการท่องเที่ยวในพื้นที่ขึ้นแม้ ว่าจะมีกลุ่มนักวิจัยหลายสถาบันได้อธิบายปรากฏการณ์ดังกล่าว ว่าเกิดจากกลุ่มก๊าซธรรมชาติที่มีอยู่ในแม่น้ำโขงก็ตาม ความเชื่อเรื่องพญานาคจึงเป็นการสร้างความสนใจ ซึ่งพิสูจน์ไม่ได้ว่าเหตุใดบั้งไฟพญานาคจึงปรากฏขึ้นในวันออกพรรษาเช่นนั้นทุกปี อย่างไรก็ตามภูมิทัศน์ในลำน้ำโขงนั้นได้สร้างความน่าสนใจอยู่หลายแห่งตั้งแต่ประเทศจีน เรื่อยมาถึงบริเวณสามเหลี่ยมทองคำ ที่อยู่ตอนบนของจังหวัดเชียงราย ซึ่งเป็นรอยต่อระหว่างพรมแดนของ 3 ประเทศ ได้แก่ ไทย ลาวและพม่า? นอกจากเรื่องพญานาคในคติไทยและพญามังกรในคติจีนแล้ว สัตว์น้ำขนาดใหญ่ที่หายากและพบได้เฉพาะในแม่น้ำโขงนั้นคือปลาบึก (Pangasianodon gigas) ซึ่งเป็นปลาขนาดใหญ่ของสัตว์น้ำจืด??ด้วยการกำเนิดแห่งชาติพันธุ์มนุษย์จากน้ำเต้าบุ่งในพงศาวดารล้านช้างนั้น?ได้ทำให้ความสัมพันธ์ทั้ง ๖ ประเทศดังกล่าวได้ร่วมกันสร้างศิลปวัฒนธรรมและประเพณีของตนขึ้นบนแผ่นดินสุวรรณภูมิ แล้วร่วมกันสร้างสัมพันธ์การแลกเปลี่ยนเรียนรู้สู่กันจนกลายเป็นวัฒนธรรมชีวิตและมีความเชื่อบนสายน้ำแห่งนี้ร่วมกัน

แม่น้ำโขงในสามเหลี่ยมเวียดนาม
น้ำเต้าบุ่งในตำนานแหล่งเกิดชนชาติต่างๆ
ชนชาติต่างๆในสุวรรณภูมิ
แม่น้ำโขงช่วงเมียนมาร์
แม่น้ำหลานชางเจียง-กั้นเมืองลี่เจียง-จงเตี้ยน
แม่น้ำกก-แม่น้ำโขงเชียงราย