มีดพร้านาป้อ…ภูมิปัญญาแห่งวิถีชีวิตชาวมุสลิมเมืองตรัง
หนึ่งในผลิตภัณฑ์สินค้า OTOP ที่สำคัญของจังหวัดตรังนั่นคือ “มีดพร้านาป้อ” ที่ดำเนินการโดยกลุ่มอาชีพผลิตภัณฑ์มีดพร้านาป้อ ซึ่งถือเป็นอาชีพที่น่าสนใจอีกอาชีพหนึ่ง ของชาวบ้านนาป้อ หมู่ 3 ตำบลควนปริง อำเภอเมืองตรัง จังหวัดตรัง ซึ่งได้รวมกลุ่มกันขึ้นมาเพื่อสร้างรายได้ และเป็นการส่งเสริมอาชีพให้แก่ผู้ที่ว่างงานได้เป็นอย่างดี รวมทั้งยังเป็นการสร้างความสามัคคีแก่ผู้คนในหมู่บ้านอีกด้วย
นายไพบูลย์ บูรณสันติ พัฒนาการจังหวัดตรัง เล่าให้ฟังว่า บ้านนาป้อ เป็นหมู่บ้านชุมชนอิสลามเล็กๆ แห่งหนึ่ง ตั้งอยู่ห่างจากศาลากลางจังหวัดตรังประมาณ 8 กิโลเมตร มีประวัติยาวนานกว่า 200 ปี เป็นแหล่งอารยธรรมของสังคมเกษตรกรรมที่มีชื่อเสียงโดดเด่นในด้านเทคโนโลยีการเกษตรจากเหล็ก ไม่ว่าจะเป็นเครื่องเหล็กรูปพรรณและมีดพร้า ได้มีการกล่าวถึงมีดพร้านาป้อมาตั้งแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา และสืบทอดมาจากบรรพบุรุษหลายช่วงอายุคน
“เอกลักษณ์ของมีดพร้านาป้อ ที่มีชื่อเสียงเลื่องลือ คือ คุณภาพความคม ความแข็งแกร่งและความทนทาน จนมีคำเปรียบเปรยว่า “กินเหมือนมีดพร้านาป้อ” ซึ่งหมายถึงว่าเวลาตัดไม้หรือกรีดยาง สำหรับมีดกรีดยางจะกินเนื้อไม้ได้ง่ายเพราะมีความคมมาก” นายไพบูลย์ เล่าให้ฟัง
นายไพบูลย์ เล่าต่อไปว่าประโยชน์ของมีดพร้าได้แก่การใช้ ตัด สับ ฟัน เหลากิ่งไม้ หวดหญ้า ตัดเถาวัลย์ ถางป่า เป็นอาวุธ และใช้ตกแต่งบ้าน ลักษณะของมีดพร้ามีคมมีด ส่วนปลายไม่เรียวแหลมเหมือนปลายมีด จึงไม่เรียกว่าปลายมีดพร้า แต่นิยมเรียก “หัวพร้า” ซึ่งมีลักษณะคือ “พร้าหัวงอ” ลักษณะหัวพร้าโค้งงอเรียกว่า “จะงอย” ใช้สำหรับเกี่ยวต้นหญ้า เกี่ยวเถาวัลย์ ให้มารวมกันก่อนที่จะใช้คมพร้าหรือเครื่องมือมีคมอย่างอื่นตัดให้ขาด และ “พร้าลืมงอ” ลักษณะหัวโค้งงอใช้ประโยชน์ในการตัด การฟัน และใช้เป็นอาวุธป้องกันตัว ด้ามของมีดพร้าอาจทำด้วยไม้หรือเหล็กก็ได้
นายประเวท ชิตจันทร์ ประธานชุมชนผลิตมีดพร้าบ้านนาป้อ กล่าวว่า วัสดุที่ใช้เป็นหลักในการตีมีดพร้านาป้อ ได้แก่ เหล็กแหนบรถยนต์ เหล็กแทง ถ่านไม้ แลคเกอร์ และน้ำมันวานิช น้ำประสานทอง ลวดทองแดง เป็นต้น โดยมีอุปกรณ์ที่สำคัญ ได้แก่ โรงตีเหล็ก เตาเผาเหล็ก สูบลม ทั่ง ค้อน ลูกหมัง ค้อนตีตรา คีมคีบเหล็ก เหล็กผ่าหรือสกัดเหล็ก ตะไบ หินเจียไฟฟ้า รางน้ำ เหล็กเขี่ยถ่าน เหล็กตักน้ำประสานทอง และเครื่องตัดเหล็กไฟฟ้า เป็นต้น
นายประเวท บอกว่าขั้นตอนการตีมีดพร้านาป้อ มีขั้นตอนที่สำคัญ 6 ขั้นตอนได้แก่ ขั้นการตัดเหล็ก เพื่อให้ได้แผ่นเหล็กตามขนาดที่ต้องการ ขั้นการขึ้นรูปหรือการแปรรูป เพื่อตกแต่งโครงร่างให้เป็นรูปโค้งตามลักษณะของมีดพร้า ขั้นการแต่งรูป ทำให้ได้มีดพร้าที่มีรูปร่าง รูปทรงที่เป็นเอกลักษณ์ และสวยงาม ขั้นการตีตรา เป็นการประทับตราหรือยี่ห้อลงบนมีดพร้า ขั้นการแต่งผลิตภัณฑ์ เป็นขั้นสำคัญ คือทำให้มีดพร้ามีความคมและเรียบสวยงาม และสุดท้ายคือขั้นการชุบ เป็นขั้นตอนที่ทำให้มีดมีความคม ความแกร่ง และความทนทาน “ชาวบ้านนาป้อ ได้รวมกลุ่มจัดตั้งกลุ่มตีมีดพร้านาป้อ จำนวน 7 กลุ่ม มีสมาชิกประมาณ 100 คนผลิตได้ประมาณ 22,400 ชิ้น/เดือน มีการผลิตอย่างสม่ำเสมอตลอดทั้งปี และได้มีการถ่ายทอดกรรมวิธีการผลิตโดยอบรมให้ความรู้แก่เด็กในโรงเรียนของหมู่บ้าน ตำบล สถาบันการศึกษา กลุ่มอาชีพและองค์กรต่างๆ ทั้งในจังหวัด และต่างจังหวัด เป็นจำนวนมาก โดยมีผู้สนใจมาทัศนะศึกษาดูงานในหมู่บ้านเฉลี่ยเดือนละประมาณ 3-5 คณะ” นายประเวท กล่าว
นายประเวท กล่าวอีกว่า ตนผลิตมีดและเครื่องมือการเกษตรอื่นๆ มานานแล้ว โดยนำสินค้าที่ผลิตนั้นได้มีโอกาสนำไปแสดงที่เมืองทองธานี กรุงเทพฯ หลายครั้ง ครั้งแรกผู้ที่มาชมสินค้า OTOP หนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ ถามว่านี่คืออะไร แล้วเอาไปทำอะไร ทำให้ตนและญาติที่ไปขายมีดพร้า รู้สึกงงเหมือนกัน แต่ก็เข้าใจเลยว่าคนกรุงเทพฯ และต่างจังหวัดยังไม่รู้จักมีดพร้าและสินค้าจากชุมชนบ้านนาป้อ
“แต่วันนี้ คนทั่วประเทศ รวมทั้งประเทศเพื่อนบ้าน เช่น ลาว พม่า เขมร และมาเลเซีย รู้จักมีดพร้าบ้านนาป้อเป็นอย่างดี ยอดผลิตและยอดขายในเชิงพาณิชย์ผมขายได้วันละประมาณ 200 ชิ้น คนงานร่วม 20 คน เหล็กที่ใช้ตีมีดจะเป็นเหล็กแหนบรถบรรทุก 6 ล้อ เพราะมีความพอดีกับชิ้นงาน ตีมีดออกมาจะคม ทนทาน มีดพร้าเบอร์ 2 ขายดีที่สุด ใครมาเยี่ยมชุมชนบ้านนาป้อก็เลือกซื้อไปได้ อันละ 160 บาท ชาวบ้านที่มารวมกลุ่มตีมีดที่นี่ จะทำงานเฉพาะช่วงเช้า 08.00-11.00 น. งานก็เสร็จแล้ว หลังจากนั้นทุกคนก็ออกไปทำงานอื่นๆ อีก คนที่นี่ขยันทำมาหากิน ใครสนใจมีดพร้าบ้านนาป้อ สินค้า OTOP ติดต่อได้ที่กลุ่มมีดพร้านาป้อ เลขที่ 4/3 หมู่ 8 ต.ควนปริง อ.เมือง จ.ตรัง โทร.08-5692-4017” นายประเวทย์ กล่าว
นี่คือความสำเร็จ ความภาคภูมิใจ สินค้าหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ OTOP มีดพร้าบ้านนาป้อ ซึ่งเป็นภูมิปัญญาชาวบ้าน ที่สืบทอดมาตั้งแต่บรรพบุรุษ วันนี้มีดพร้าบ้านนาป้อ เป็นสินค้าที่ดี มีคุณภาพ ขายทั้งในและต่างประเทศ อีกทั้งหน่วยงานของรัฐหลายหน่วยงาน ก็ได้เดินทางไปเยี่ยมชุมชนที่ผลิตมีดพร้าบ้านนาป้อ ที่จะทำการประชาสัมพันธ์ ทำตลาดเพื่อให้นักท่องเที่ยวได้รู้จักสินค้าหนึ่งตำบลหนึ่งผลิตภัณฑ์ อีกชนิดหนึ่ง ที่เป็นมีดเพื่อใช้ในการเกษตรและใช้ในชีวิตประจำวันและพร้อมที่จะก้าวสู่สินค้าในกลุ่มประชาคมอาเซียนได้อย่างภาคภูมิใจ
ทองขาล กันหาจันทร์/ตรัง
วันที่ 2/08/2556 เวลา 11:57 น.
